از پانزده عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد دوازده کشور به قطعنامه دور چهارم تحریمهای ایران رای موافق دادند. در حالی که تصویب این قطعنامه چندان دور از انتظار نبود، رای کشورهای عضو پیامی فراتر از تصویب قطعنامه ای دیگر علیه ایران دارد. پیامی حاکی از شکست فعالیتها و رایزنی های دستگاه دیپلماسی ایران.
این قطعنامه با رای نصف به اضافه یک عضو شورای امنیت هم تصویب می‌شد، اما رای مثبت دوازده عضو از پانزده عضو شرکت کننده لااقل برای دولتمردان ایران کمی بعید بود. شاید بد نباشد نگاهی بیندازیم به ترکیب شورای امنیت و انتظاری که ایران از هر یک داشت.
گروه اول: دشمنان (آمریکا، بریتانیا، فرانسه)
شورای امنیت سازمان ملل، از پنج عضو دائم و ده عضو غیر دائم تشکیل شده است. رای موافق آمریکا، بریتانیا، و فرانسه به عنوان سه عضو دائم شورای امنیت اصلا خلاف انتظار نبود. چون ایران هیچ‌وقت از این سه کشور انتظار همراهی نداشت، از ماه‌ها قبل نیروی خود را بر قانع کردن کشورهای دیگر متمرکز کرده بود.
گروه دوم: دوستان نیمه راه (روسیه، چین)
روسیه سالهاست گاهی به سمت تهران متمایل می‌شود و گاهی به سمت غرب. اما تاریخ نشان داده است که همیشه مسکو در روزهای حساس تهران را تنها می‌گذارد. دیپلمات‌های روس اغلب با رای خود بر لبان متحدان غربی خود لبخند نشانده‌اند، و با سخنان دوپهلو سعی کرده‌اند از ایران دلجویی کنند.
چین هم با وجود این که بارها اعلام کرده بود مخالف تحریم‌هاست سرانجام راضی شد به قطعنامه رای مثبت بدهد. مخالفت چین با تحریم‌ها به قدری جدی بود که هیلاری کلینتون، موضوع ایران را در سرفصل گفتگوهای خود با مقام‌های چین در سفر دو هفته پیش خود قرار داده بود.
به این ترتیب دو کشور عضو دائم شورای امنیت که ایران سالها بر روی آنها سرمایه گذاری کرده بود، در زمان حساس ایران را تنها گذاشتند.
گروه سوم: دوستان جدید (ترکیه، برزیل)
ایران که مدتی قبل دریافته بود نمی تواند به همراهی روسیه و چین دل خوش کند، تصمیم گرفت جایگزین‌هایی برای این دو دوست سابق بیابد. برای کشوری مثل ایران که متحد استراتژیک معنایی ندارد، ترکیه و برزیل دو انتخاب معقول به نظر می‌رسید.
هر دو کشور عضو غیر دائم شورای امنیت سازمان ملل بودند. دولت اسلامگرای ترکیه، ناخرسند از رفتار اتحادیه اروپا به شرق متمایل شده بود. برزیل هم که امروز یک قدرت اقتصادی به حساب می‌آید، مدتهاست به دنبال گسترش نفوذ سیاسی خود در جهان است. ضمنا بزرگترین تولید کننده شکر دنیا با آن که متحد آمریکاست، ایران را شریک اقتصادی خوبی برای خود می‌بیند.
اگر چه ایران توانست در جلسه دیروز شورای امنیت، برزیل و ترکیه را با خود همراه کند، تعویض دو عضو دائم شورای امنیت، یعنی روسیه و چین، با دو عضو غیر دائم شورای امنیت، ترکیه و برزیل، موفقیت چندانی برای دستگاه دیپلماسی ایران به حساب نمی‌آید.
گروه چهارم: دوستان بی‌وفا (لبنان، بوسنی و هرزگوین، اوگاندا)
اگر بخواهیم شاهدی بر شکست دیپلماسی کوتاه مدت ایران پیدا کنیم، بدون شک این سه کشور بهترین نمونه هستند.
ایران سالها بر دوستی خود با لبنان تکیه کرده بود. اما لبنان که خود را در واقع نماینده کشورهای عرب در شورای امنیت می‌دید، علی‌رغم میل باطنی برخی از دولتمردانش، ترجیح داد به جای رای موافق یا مخالف، رای ممتنع بدهد.
ایران از مدتها پیش رایزنی خود را با اعضای غیر دائم شورای امنیت آغاز کرده بود. در راستای همین هدف محمود احمدی نژاد در معدود سفرهای خارجی خود یک ماه و نیم پیش به اوگاندا سفر کرد تا این کشور را به همراهی با ایران در شورای امنیت راضی کند. در حالی که نمایندگان سیاست خارجی ایران دستاوردهای این سفر را مثبت خوانده بودند، رای موافق اوگاندا به تحریم ایران بیانگر داستان دیگری بود.
بوسنی و هرزگوین برای مردم ایران یادآور کشوری است که در زمان جنگ بالکان و به دست آوردن استفلال از کمک همه جانبه ایران بهره برد. ایران در دهه نود از هیچ کمکی به مردم این کشور مسلمان فروگذار نکرد. زمانی روابط دیپلماتیک دو کشور به قدری خوب بود که شهروندان ایران و بوسنی برای سفر به کشور دیگر به ویزا نیاز نداشتند. اما بوسنی و هرزگوین هم در کنار روسیه، چین، لبنان و اوگاندا قرار گرفت تا نماینده ایران در سازمان ملل بیش از آن چه انتظار داشت در صحن شورای امنیت احساس تنهایی کند.
گروه پنجم: بی طرفها (ژاپن، اتریش، نیجریه، مکزیک، گابن)
ایران هرگز تلاش نکرد این کشورها را به همراهی با خود راضی کند و همان طور که انتظار می‌رفت این کشورها همسو با کشورهای قدرتمند شورای امنیت به قطعنامه تحریم ایران رای موافق دادند.
ببینید:
وب سایت سازمان ملل متحد: مشروح مذاکرات شورای امنیت سازمان ملل متحد و متن قطعنامه چهارم تحریم ایران
